INSTRUKCJA CZYSZCZENIA I DEZYNFEKCJI STUDNI

INSTRUKCJA  CZYSZCZENIA  I  DEZYNFEKCJI  STUDNI

Wstęp
    W 2001 roku, w czasie lipcowych intensywnych i długotrwałych opadów deszczu wystąpiły z brzegów wszystkie górskie potoki i rzeki w Polsce południowej.
Szczególnie dramatyczna sytuacja miała miejsce na rzekach ze źródłami w Beskidzie Makowskim (Średnim).
Rzeka Cedron (Skawinka) po wytraceniu prędkości w rejonie Woli Radziszowskiej i Radziszowa koło Skawiny rozlała się na szerokość Wisły przyczyniając się do zatopienia wielu gospodarstw i studni, które uległy skażeniu.
Powstała tam trudna sytuacja z zaopatrzeniem w wodę mieszkańców, gdyż wsie te nie posiadały wtedy własnej sieci wodociągowej.
        W sierpniu 2001 roku, jako osoba z branży wodno-kanalizacyjnej zgłosiłem się ochotniczo do dyrektora krakowskiego Sanepidu tzn. Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej – dr Stanisławy Kality z propozycją pomocy przy instruktażu dezynfekcji studni, chociaż takiej wiedzy praktycznej nie miałem i nie posiadam.
W trakcie rozmowy dyrektor zaproponował mi zrobienie odpowiednich szkoleń strażakom z Oddziału Straży Pożarnej przy zakładach metalurgicznych w Skawinie oraz z Ochotniczej Straży Pożarnej w Radziszowie i Woli Radziszowskiej w porozumieniu z zastępcą komendanta Straży Pożarnej – Panem Wojnowskim i przedstawicielem Urzędu miasta i gminy Skawina – Panią Szczygłowska.
       Powstały wtedy materiał posłużył do kilkukrotnego instruktażu poszczególnych grup strażaków wyznaczonych, w sytuacji kryzysowej, do odpompowania wody ze skażonych studni i ich dezynfekcji. Przy okazji rozpowszechniałem ulotki Sanepidu, które powielałem we własnym zakresie.
Treść instrukcji dotyczącej środków dezynfekcyjnych i ich stosowania opracowałem na podstawie ulotek/materiałów Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie a opis czynności czyszczenia studni i inne dane pozbierałem z literatury fachowej, której na ówczesne czasy było niewiele w tej dziedzinie.

Poniższy materiał należy traktować jedynie poglądowo, ponieważ nie posiadałem i nie posiadam praktycznego doświadczenia w dezynfekcji studni.

Czyszczenie studni i użycie środków dezynfekcyjnych powinno być powierzone wyłącznie wyspecjalizowanym jednostkom min. ze względu na zawartość w środkach aktywnego chloru, który jest żrący dla układu oddechowego i szkodliwy dla zdrowia.
Po wykonaniu czyszczenia i odkażenia studni, woda z niej pobrana przez służby Sanepidu musi być zbadana fizyko-chemicznie i bakteriologicznie przez najbliższą terenową stację sanitarno-epidemiologiczną, która wyda orzeczenie czy woda może być używana do picia i potrzeb gospodarczych. Badania bakteriologiczne trwają kilka dni.
Należy pamiętać, że odkażanie wody nie usuwa zanieczyszczeń chemicznych.

Czynności związane z przygotowaniem studni kopanej do dezynfekcji

Przed przystąpieniem do odkażania należy:
1. Usunąć zanieczyszczenia wokół nadziemnej obudowy studni.
2. Wybierać wodę ze studni, aby umożliwić zejście człowieka na dno studni.
3. Zabetonować ubytki i szczeliny w części podziemnej i nadziemnej ocembrowania studni.
4. Z dna studni należy usunąć muł i zanieczyszczenia, ściany ocembrowania oczyścić z plam i wszelkich porostów.
5. Wybrać kilkudziesięciocentymetrową (30 – 50 cm) warstwę piasku i wypełnić je warstwą przemytego świeżego żwiru lub gruboziarnistego piasku na grubość warstwy około 10 cm .
Tu po tej czynności, według mnie, należałoby chwilowo szczelnie zabezpieczyć nowe złoże przed zanieczyszczeniami (szczelne, czyste nakrycie z dowiązanymi 4 sznurkami do wyciągnięcia nakrycia po wyszorowaniu ściany studni - pkt 6) w związku z wykonywaną kolejną, poniższą czynnością - czyszczenia ścian studni.
6. Ściany studni należy wyszorować roztworem wodnym środka dezynfekcyjnego.
7. Po wypełnieniu się studni wodą do normalnego poziomu należy zmierzyć za pomocą tyczki lub ciężarka na sznurku głębokość wody w studni.
8. Przystąpić do dezynfekcji studni.

Uwaga: Studnie znajdujące się w zasięgu wód powodziowych należy odpowiednio obwałować tak, aby właz do nich znajdował się, co najmniej o 20 cm powyżej notowanego najwyższego stanu wód zalewowych.

Odkażanie środkami dezynfekcyjnymi
Obchodzenie się ze środkami dezynfekcyjnymi.
Zachować ostrożność – nosić rękawice, ochronę oczu, twarzy, układu oddechowego.
Środki powodują podrażnienia skóry i błon śluzowych.
Środki dezynfekcyjne należy przechowywać w suchym i ciemnym pomieszczeniu, w zamkniętych naczyniach drewnianych lub szklanych.

Środkami dezynfekcyjnymi są:
CHLORAMINA
Do dezynfekcji stosować wodne roztwory w zakresie stężeń 0,5 – 5,0 %
Stężenia:
0,5 % - 2 łyżki na 1 litr
5,0 % - 10 łyżek na 1 litr
Waga rynkowa: 1 kg

WAPNO CHLOROWANE (CaOCl2 – podchloryn wapniowy)
inne nazwy: wapno bielące, chlorek bielący
Proszek o białawoszarym zabarwieniu zawierający 25 – 33 % chloru czynnego.

PODCHLORYN SODU (NaOCl)

STUDNIE KOPANE
Odkażanie studni kopanej należy wykonać po odszlamowaniu i oczyszczeniu studni.
Czynności dezynfekcyjne:
1. Szorowanie cembrowiny
- do wiadra z wodą dodać dwie płaskie małe łyżeczki któregoś z wymienionych poniżej środków dezynfekcyjnych
2. Po ponownym napełnieniu studni wodą, rozmieszać w wiadrze z niewielką ilością wody odmierzoną, według tabeli, ilość środka dezynfekcyjnego, dopełnić wiadro wodą, zmieszać, po czym całą zawartość wlać do studni.
Wodę w studni zamieszać tyczką lub przez nabieranie wiadrem czerpalnym i wlewanie z powrotem.
3. Po 24 godzinach należy wybierać wodę aż do zaniku zapachu chloru

Używane dawki różnych środków dezynfekcyjnych do odkażania studni kopanej – potrzebne ilości na każdy 1 metr głębokości wody w studni:

Średnica studni     Wapno chlorowane  Monochloramina Podchloryn sodu roztwór lub dawka

80 cm         150 g (1 szklanka)             165 g         1 szklanka                     300 g

90 cm         200 g (1 szklanka i ćwierć)     220 g         1 szklanka i ćwierć     400 g

100 cm         250 g (półtorej szklanki)     270 g         półtorej szklanki             500 g

120 cm           350 g (2 szklanki i ćwierć)     380 g         2 szklanki i ćwierć     700 g

STUDNIE WIERCONE I ABISYŃSKIE

Studnia wiercona
W przypadku studni wierconej wymieszanie roztworu odkażającego nastręcza dużo trudności technicznych.
Dlatego w wyjątkowych wypadkach odkaża się je wprowadzając roztwór dezynfekcyjny za pomocą specjalnej pompy.
Zazwyczaj, w przypadku zanieczyszczenia studni, dokładnie się ją przepłukuje przez długotrwałe pompowanie.
 
 Studnia abisyńska
 Odkażanie wewnętrznej części pompy studni abisyńskiej:
 Używana dawka środków dezynfekcyjnych:
 4 gramy wapna chlorowanego (1 czubata łyżeczka) albo 7 ml roztworu  podchlorynu sodu (1,5 łyżeczki) rozpuścić w dwóch kubłach wody.
Czynności:
 1. Zdjąć kolumienkę studni, nalać do rury przygotowany roztwór, nałożyć kolumienkę i pompować aż do ukazania się wody w wylocie pompy.
 2. Pozostawić studnię na 24 godziny, następnie pompować aż do zaniku zapachu
 chloru w wodzie.

Załącznik: tabela „Odkażanie środkami dezynfekcyjnymi”

Opracował:
inż. Marian Szczygieł
FUPH WODOSERWIS

 

---

FUPH WODOSERWIS

Internet: www.wodoserwis.pl     e-mail: wodoserwis1@wodoserwis.pl

PROBLEMY OGRANICZANIA STRAT WODY W SIECIACH WODOCIĄGOWYCH – poradnik

Jak stwierdzać nieszczelności rurociągów oraz lokalizować miejsca wycieków wody, których nie widać na powierzchni terenu?

Zawartość:

I.  Obliczanie procentowych strat wody w sieci wodociągowej, straty pozorne i faktyczne 

II.  Przyczyny strat  pozornych                        

III.  Straty faktyczne, ilości wyciekającej wody, metody ograniczania wycieków            

IV.  Sposoby obserwacji i lokalizacji wycieków z nieszczelnych wodociągów                

V.  Pomiary przepływów na fragmentach wodociągu                      

VI.  Lokalizacja nieszczelności specjalistycznymi przyrządami pomiarowymi                

                                      

Wstęp

Eliminowanie wycieków wody z nieszczelnych rurociągów przynosi wymierne korzyści ekonomiczne zarówno dostawcom jak i odbiorcom wody.

Straty wody w rurociągach wpływają niekorzystnie na wyniki finansowe przedsiębiorstw wodociągowych 

oraz większych odbiorców wody wyposażonych w rozległe przyłącza lub wewnętrzne sieci wodociągowe.

Jeżeli wycieki wody z nieszczelnych rurociągów wykazywane są u odbiorców wody na lokalnych sieciach lub instalacjach to ma to przełożenie, dodatkowo, w  opłatach za zrzut ścieków do kanalizacji odbiorców ścieków, ponieważ ilość odprowadzanych ścieków wynika z ilości wody zmierzonej przez przepływomierze rozliczeniowe. 

W takich przypadkach odbiorca wody płaci za pewną ilość ścieków, które faktycznie nie docierają do kanalizacji, gdyż wody z nieszczelnego rurociągu wyciekają wprost do ziemi, kanalizacji lub innego naturalnego odbiornika. 

Wypływy wody w zależności od ciśnienia wody i wielkości otworu w nieszczelnym rurociągu przedstawiono w poniższej tabeli, którą opracowano na podstawie danych firmy HONEYWELL.

Ciśnienie wody       (bar)	Powierzchnia otworu      (mm2)	Wypływ (l/s)	Wypływ (m3/m-c)	Wypływ (m3/rok)
5	0,5	0,006	15,8	189
	1,0	0,016	42,0	504
	5,0	0,372	977,1	11 725
	10,0	1,406	3 692,9	44 315
10	0,5	0,008	21,0	252
	1,0	0,023	60,4	725
	5,0	0,497	1 305,4	15 665
	10,0	1,989	5 224,2	62 691
16	0,5	0,010	26,3	315
	1,0	0,029	76,2	914
	5,0	0,629	1 652,1	19 825
	10,0	2,515	6 605,8	79 270

  I. Obliczanie procentowych strat wody w sieci wodociągowej, straty pozorne i faktyczne 

 Najbardziej typową metodą obliczania strat wody jest porównanie ilości wody dostarczonej do sieci i sumy ilości wody dostarczonej (rozliczonej) do odbiorców.
 Straty wody, wyrażone procentowo, oblicza się według wzoru:
 
 Ilość wody dostarczonej do sieci – suma ilości wody dostarczonej do odbiorców
 --------------------------------------------------------------------------------------------------- x 100 %
 Ilość wody dostarczonej do sieci
 
 Obliczane straty nie dają pełnego obrazu stanu technicznego sieci i instalacji wodociągowej, gdyż różnice bilansowe mogą wynikać z różnych powodów:
 a) błędów wskazań przepływomierzy („straty pozorne”)
 b) wycieków wody z nieszczelnego rurociągu na trasie: od dostawcy wody do poszczególnych odbiorców („straty faktyczne”)
 c) nielegalnych poborów wody (w tym pobierania wody z hydrantów terenowych)

II. Przyczyny strat pozornych
Przyczynami różnic bilansowych wynikających z błędów wskazań przepływomierzy („straty pozorne”) są następujące czynniki:
1. Niewłaściwy dobór zakresu pomiarowego (a dokładniej: średnicy wodomierza).
Ma to miejsce wtedy gdy przepływomierz jest zbyt dużej średnicy w stosunku do występujących rzeczywistych lub minimalnych przepływów.
Ogólnie wyjaśniając: wodomierze o wyższych średnicach nie są „czułe” na niskie lub minimalne przepływy wody a więc nie są w stanie zmierzyć te przepływy.
W przypadku różnic bilansowych między ilością wody podaną do rurociągu a ilością wody pobranej z rurociągu należy w pierwszej kolejności skontrolować dobory średnic wodomierzy ( tj. ich zakresy pomiarowe) w stosunku do chwilowych, rzeczywistych zmonitorowanych przepływów wody u odbiorcy.
Praktyka eksploatacyjna pokazuje, że nieodpowiedni dobór wodomierza to zwykle zbyt duża średnica wodomierza po stronie odbiorcy wody, a więc wstępna weryfikacja strat pozornych sprowadza się do wymiany wodomierzy na „mniejsze”.
W skrócie można stwierdzić, że właściwie dobrany wodomierz to taki, który zapewni chwilowy maksymalny rozbiór wody i jednocześnie wykaże najwięcej przepływającej wody spośród innych wodomierzy.
Niekiedy, w pewnych sytuacjach, zachodzi konieczność zabudowy wodomierza sprzężonego w miejsce dotychczasowego wodomierza o dużej średnicy, gdy trzeba np. bardzo dużą zmienność poborów wody lub uwzględniać zapotrzebowanie wody również dla hydrantów na ochronę przeciwpożarową.

2. Dobór określonej klasy metrologicznej przepływomierza danej średnicy.
W praktyce ma to przełożenie w możliwości występowania przepływów wody poniżej dolnego zakresu lub powyżej górnego zakresu dla prawidłowo dobranego wodomierza.
W pewnych niekorzystnych ekstremalnych przepływach licznik nie jest w stanie zmierzyć całości przepływającej wody.
Zwykle mamy tu do czynienia z przepływami wody poniżej dolnego zakresu pomiarowego przyrządu.
Oznacza to, że wodomierze nie mierzą całości pobieranej wody tj. od „zera”.
Przedstawiając to bardziej obrazowo: można „wykapać” z zaworu czerpalnego ilości wody, które nie zarejestruje nawet licznik wodomierza o najmniejszej średnicy.
Należy optymalnie dobierać klasy przepływomierzy (obecnie mamy klasy: B, C, D), gdyż wodomierze z wyższą klasą tj. z większym przedziałem pomiarowym „w dół i w górę” - odznaczające się większą „czułością” kosztują więcej, wyższe są też późniejsze koszty naprawy i legalizacji.

3. Błędy wskazań przepływomierza zaniżające przepływ.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać wodomierze (Dz. Ustaw nr 40 – Poz. 360) określa min. dopuszczalne błędy graniczne dla wodomierzy mechanicznych do wody zimnej (0 – 30 o C) „przy zatwierdzeniu typu i legalizacji”, które wynoszą:
- w przedziale dolnym zakresu obciążeń (Q min ≤ Q < Q t ): ± 5 %
- w przedziale górnym zakresu obciążeń (Q t ≤ Q < Q max ) : ± 2 %
gdzie:
Q t – pośredni strumień objętości (wartość strumienia objętości występująca pomiędzy ciągłym a minimalnym strumieniem objętości przy którym zakres strumienia objętości jest podzielony na dwa przedziały: „górny” i „dolny”)

4. Niewłaściwa zabudowa przepływomierza.
Dotyczy to: pozycji montażu, długości wymaganych odcinków prostych przed i za wodomierzem.
Warunki zabudowy określa producent przepływomierzy lub dostawca wody.
Wodomierze zabudowane w pozycji pionowej tracą klasę dokładności o 1 klasę.
Oznacza to, że wodomierz o klasie C zabudowany w pozycji pionowej staje się mniej dokładny w zakresie minimalnych przepływów wody i przyjmuje w związku z tym klasę B.
O tym producent informuje na tarczy wodomierza.

5. Okresowa trwałość pomiarowa przepływomierza
Trwałość wodomierza określona jest wymaganiami eksploatacyjnymi ujętymi w przepisach Urzędu Miar o przestrzeganiu okresów ważności legalizacji wodomierzy.
Brak laboratoryjnego uwierzytelnienia poprawności wskazań wodomierzy, po określonym okresie eksploatacji, może mieć wpływ na powiększanie się błędów pomiarowych wodomierzy.
Należy zwrócić tu uwagę na dochowanie ważności cechy legalizacyjnej (a ściślej okresu legalizacji) liczników wody, które zgodnie z nieaktualnym już Zarządzeniem nr 50 Prezesa Urzędu Miar z dnia 15 listopada, 1999 r. wynosiły odpowiednio dla wodomierzy do wody zimnej:
a) 61 miesięcy dla wodomierzy o nominalnym strumieniu objętości q p ≤ 10 m3/h (średnicy : od 15 mm do 40 mm)
b) 49 miesięcy dla wodomierzy o nominalnym strumieniu objętości q p ≥ 10 m3/h (średnicy : 50 mm i powyżej tej średnicy)
Rok legalizacji wodomierza, od którego liczy się okres legalizacji, jest odciśnięty na plombie przy wodomierzu.
UWAGA:
Obecnie dla wszystkich średnic wodomierzy ważność cechy legalizacyjnej wynosi: 5 lat

6. Niewłaściwe środowisko klimatyczne i mechaniczne w miejscu zabudowy przepływomierza.
Na wskazania mają wpływ: niskie i wysokie temperatury, wibracje, wstrząsy.

7. Zamierzona ingerencja w układ pomiarowy osób zainteresowanych zafałszowaniem wskazań przepływomierza.


III. Straty faktyczne, ilości wyciekającej wody, metody ograniczania wycieków.
Można z bardzo dużym przybliżeniem stwierdzić, że w przypadku rozległych sieci wodociągowych i przy poprawnym doborze wodomierzy, kompletnym zinwentaryzowaniu wszystkich odbiorów wody (również z hydrantów) występujące różnice bilansowe dopiero powyżej 10 % świadczą o nieszczelnościach rurociągów.
W krajach europejskich przeciętne, obliczone straty wody w sieciach wodociągowych wynoszą około 25 %.
Jeżeli rurociąg jest nieszczelny to bardzo duże wycieki wody zwykle ujawniają się na powierzchni terenu, można je eliminować na bieżąco.
W sytuacjach wycieków niewidocznych w terenie awaria rurociągu może trwać latami, aż do przypadkowego znalezienia awarii wodociągu.
Ograniczanie trudno wykrywalnych strat wody w sieci wodociągowej można realizować poprzez zarządzanie ciśnieniem wody oraz aktywne zarządzanie siecią wodociągową.
Zarządzanie ciśnieniem
- polega na dobraniu odpowiedniego współczynnika obniżenia ciśnienia wody w okresie całej doby, które realizuje się zabudowując zawory regulacyjne w wybranych fragmentach sieci wodociągowej.
Według HONEYWELL obniżenie średniego ciśnienia w strefie o 20 % redukuje wycieki o około 20 %.
HONEYWELL specjalizujący się min. w produkcji/dystrybucji tego typu urządzeniach oferuje duży zestaw zaworów regulacyjnych przeponowych.
Zarządzanie siecią wodociągową
- polega na aktywnym monitorowaniu przepływów wody w sieci wodociągowej, kontroli wodociągu (oraz kanalizacji), lokalizacji i eliminacji nieszczelności sieci wodociągowej co zmniejsza nieplanowane przerwy w dostawie wody, zwiększa zyski po stronie dostawcy lub większego odbiorcy wody.

IV. Sposoby obserwacji i lokalizacji wycieków z nieszczelnych wodociągów.
Wycieki obserwujemy wizualnie w terenie lub stwierdzamy metodami technicznymi.
Niektóre działania lokalizujące wycieki, nie wymagające użycia specjalistycznego sprzętu, mogą być podejmowane przez pracowników obchodzących sieci.
Poniżej przedstawiamy metody obserwacji i lokalizacji wycieków.
1. Obserwacje terenu
Obserwacje polegają na:
1.1 Obserwacji budowli podziemnych: dostępnych sieci, instalacji, podpiwniczonych obiektów znajdujących się w pobliżu tras wodociągu.
W czasie poszukiwań przecieków należy oglądać instalacje i budowle na trasie wodociągu przez obserwację ewentualnych zawilgoceń, wycieków/przepływów wody/ścieków w:
a) studzienkach kanalizacyjnych
b) studzienkach sieci wodociągowej
c) studzienkach i kanalikach energetycznych
d) obiektach budowlanych z pomieszczeniami zagłębionymi poniżej poziomu terenu
1.2 Obserwacji terenu, przy trasie rurociągu, zawilgocenia gruntu, poziomu wód gruntowych, zapadnięć powierzchni terenu (szczególnie w rejonie kanalizacji).
Kontrola polega na obserwowaniu:
- miejscowego zawilgocenia ziemi
- wszelkich kałuż wody o temperaturze niższej niż temperatura otoczenia (nie dotyczy okresu zimowego)
- rowów odwadniających i drenażowych
- zboczy, skarp
- punktów piezometrycznych z odnotowywanymi poziomami wód gruntowych
- miejscowych zapadnięć drogi, chodnika lub powierzchni ziemi, które znajdują się przy trasie wodociągu i kanalizacji
Należy zwrócić szczególną uwagę na sieć kanalizacyjną w rejonie przebiegu wodociągu, ponieważ woda prędzej znajdzie ujście do nieszczelnej kanalizacji niż wypłynie na powierzchnię terenu, szczególnie dotyczy to niewielkich przepływów wody.
Z powyższego stwierdzenia wynika, że dość często nie ujawniające się nieszczelności na fragmentach wodociągu są związane z obecnością, w tych rejonach, kanalizacji, rowów, tunelików energetycznych lub teletechnicznych.
Pomiary temperatury podejrzanych wód/ścieków wyraźnie wspomagają poszukiwania wycieków wody wodociągowej, kiedy temperatury wód/ścieków są zróżnicowane.
2. Pomiary ciśnienia i przepływów wody
Metody realizowane są przez:
2.1 Pomiar ciśnienia na odpowiednich fragmentach rurociągu i analizę spadków ciśnień wody
2.2 Rejestrowanie przepływów wody podawanej do sieci oraz odnotowywanie nieuzasadnionych, nadmiernych rozbiorów wody z sieci wodociągowych.
Powyższe obserwacje oraz analiza uzyskanych niekorzystnych wyników są zwykle pierwszymi sygnałami do podjęcia akcji poszukiwania awarii w terenie na sieci wodociągowej.
2.3 Pomiary przepływów na wydzielonych fragmentach sieci oraz analizę zapotrzebowania/zużycia wody z badanego rurociągu

V. Pomiary przepływów na fragmentach wodociągu
Pomiary te pozwalają określić pobór wody z rurociągu i przeanalizować rozbiory wody. W przybliżeniu lokalizują miejsce występowania wycieków wody z rurociągu.
Pomiary kontrolne realizuje się poprzez pomiar przepływu wody w rurociągu i odpowiednie wyłączenia sieci na trasie.
Pomiar przepływu wody wykonuje się, alternatywnie, za pomocą:
a) wodomierza stacjonarnego zabudowanego na rurociągu
b) przenośnego wodomierza, dwóch istniejących sąsiednich hydrantów i wyłączeń na trasie wodociągu (tzw. metoda dwóch hydrantów).
Jeżeli rurociąg nie jest wyposażony w hydranty to można zabudować złączki hydrantowe na rurociągu w studzience: przed i za armaturą odcinającą rurociąg
Za przepływomierz przenośny może posłużyć zestaw wodomierzowy transportowany w samochodzie lub na nosiłkach.
Uwaga:
W przypadku rurociągów o średnicy 50 mm i powyżej tej średnicy do dokładnych pomiarów kontrolnych powinno się używać wodomierze sprzężone, których zawór zmiennego obciążenia reguluje dopływ do mniejszego lub większego wodomierza w zależności od natężenia przepływu wody.
Najbardziej charakterystyczną cechą i zarazem zaletą tych wodomierzy specjalnych jest niski - tzw. próg rozruchu.
Takie wodomierze dają możliwość wychwycenia minimalnych wycieków wody z nieszczelnego wodociągu.
Na końcu niniejszego materiału lub w innym poście Blogu firmy WODOSERWIS: "woda i technika" zestawiono w tabeli podstawowe parametry metrologiczne produkowanych w Polsce, przez POWOGAZ w Poznaniu, wodomierzy specjalnych (sprzężonych).
Należy bezwzględnie zapewnić czystość węży połączeniowych i wypłukać sieć po badaniu rurociągu.
Obserwacje pomiarów przepływów
- polegają na planowym próbnym zamknięciu wybranych fragmentów sieci i kontroli wskazań przyrządów pomiarowych:
a) przed wyłączeniem odcinków sieci
b) w trakcie wyłączania
c) po zamknięciu fragmentów wodociągu
Można rozpocząć od wyłączeń wybranych, większych fragmentów wodociągu.
Przed rozpoczęciem kontroli sieci należy sporządzić plan (rysunki) wyłączeń wodociągu, przyłączy.
Wyłączenia muszą być harmonogramowo zaplanowane i uzgodnione z odbiorcami wody.


VI. Lokalizacja nieszczelności specjalistycznymi przyrządami pomiarowymi
Po zaobserwowaniu wycieków wody na wybranym fragmencie wodociągu należy dokładnie zlokalizować awarię sieci.
Lokalizacja nieszczelności może być wykonana przez:
- wspomnianą powyżej obserwację terenu, obiektów budowlanych,
- analizę fizykochemiczną wody
- wartości przepływu wody za pomocą specjalistycznych przyrządów pomiarowych.

Aktualnie, przyrządy pomiarowe stosowane do precyzyjnej lokalizacji wycieków wody w rurociągach posługują się dwoma metodami:
1.Metodą akustyczną
- za pomocą stetofonów, geofonów, loggerów szumów, korelatorów.
Wodoserwis specjalizuje się w wykrywaniu nieszczelności wodociągów wykorzystując metodę nasłuchu wycieków profesjonalnymi przyrządami .
2.Metodą rezystorową, rzadko spotykaną, wyłącznie na bardzo dużych średnicach rurociągów, po odpowiednim przygotowaniu instalacji.
Metoda stosowana jest zwykle na sieciach wody gorącej (c.o., cwu.)

W metodzie akustycznej wykorzystuje się przyrządy i czujniki prowadzące nasłuch szumu dźwięków, jakie powstają w wyniku wypływu kawitującej wody pod ciśnieniem przez nieszczelności wodociągu do otoczenia o niższym ciśnieniu.
Zjawisko to jest źródłem drgań rurociągu i w wodzie.
Należy tu przy okazji zaznaczyć, że w przypadku rur stalowych, kawitacji towarzyszy miejscowy, intensywny proces korozji rurociągu.
Urządzenia pomiarowe wyposażone w czujniki – akcelerometry, prowadzące nasłuch, wyposażone są w układy filtrujące niepożądane hałasy, wzmacniające szumy charakterystyczne dla wycieków wody.
Obecnie stosuje się:
1. Stetofony (mikrofony prętowe)
- osłuchujące dostępne elementy wodociągu (np. rurociągi i armaturę w studzienkach, dostępne trzpienie zasuw ziemnych, hydranty, konstrukcje budowlane, itp.
2. Geofony (mikrofony ziemne)
- osłuchujące powierzchnię terenu i odbierające szumy poprzez warstwę gruntu lub z innego podłoża.
3. Loggery szumów
- badające i rejestrujące natężenia szumów rozchodzące się w sieci w dłuższym okresie czasu.
Wykorzystuje się stetofony, urządzenia zapamiętujące szumy w rurociągu, niekiedy nadające bieżące informację o stanie sieci na odległość.
Stosowany jest komputer z oprogramowaniem analizującym
4. Korelatory
- metoda polega na korelacji hałasu z wycieków za pomocą dwóch stetofonów lub hydrofonów - mikrofonów podłączonych bezpośrednio do wody rurociągu/instalacji np. na otwartych hydrantach.
Korelator z oprogramowaniem analizującym wyznacza miejsca wycieku między mikrofonami korelatora lub hydrofonami. 

 Opracował:

inż. Marian Szczygieł

FUPH  WODOSERWIS

---

FUPH WODOSERWIS

Internet: www.wodoserwis.pl                                        e-mail: wodoserwis1@wodoserwis.pl

Historia wodociągu i kanalizacji w Polsce

 powrót do strony Wodoserwis

 Historia wodociągu i kanalizacji w Polsce

      

        Pierwsze wodociągi pojawiły się w Polsce jako grawitacyjne. Przewody składały się z dwóch części: jedną stanowił pień posiadający wyżłobioną bruzdę, drugą była odpowiednio dopasowana belka zakrywająca bruzdę od góry.

      

 

  Na początku XV wieku wprowadzono wodociągi z przepływem wody pod niewielkim ciśnieniem. Podnoszenie wody z rzeki do wyżej położonego zbiornika zapewniającego to ciśnienie odbywało się "rurmusem". Woda przeciekała przez filtr z tarninowej grodzi.

Rurmus był wyposażony w drewniane koło czerpakowe zaopatrzone w kubły lub wiadra do nabierania wody i napędzane za pomocą koła wodnego.

Zawód rurmistrza pojawił się w drugiej połowie XIV wieku.

Rurmistrz czuwał nad budową i funkcjonowaniem wodociągu, był opłacany przez miasto. Rury wykonywano ręcznymi świdrami z pni sosnowych o długości 2 metry i średnicy zewnętrznej 25 cm. Otwór wewnętrzny rury był średnicy 10 cm. Niekiedy używano wiertarki poruszanej kołem wodnym o osi pionowej. Rury łączono metalowymi łącznikami uszczelnianymi konopiami lub mchem oraz smołą. Rozgałęzieniami wodociągu były drążone naturalne odnogi konarów drzew.

Rozprowadzenie wody systemem sprzężonych beczek, z których każda była nieco niżej. Odległość między beczkami wynosiła od 6 do 7 m. Beczki połączone były rurami o średnicy 8 - 22 cm wykonanymi z pełnego pnia modrzewiowego, najdłuższe, znalezione w wykopaliskach, miały 290 cm.

Rury biegły na głębokości 1,2 m, ocieplone były mchem leśnym. Do uszczelnienia połączeń używano dartych szarpi z lnianego płótna oraz wosku. Beczki o pojemności do kilkunastu wiader były zakryte.

Sieć rurociągów doprowadzała wodę do ustawionych, w wielu punktach miasta, "rząpi".

Rząpie były to niezbyt duże zbiorniki podobne do beczek, skrzyń lub koryt częściowo wkopane w ziemię, z których czerpano wodę. Najczęściej były to drewniane skrzynie, w których woda wylewała się przez tzw. szubieniczki, czyli wydrążone kolumny zaopatrzone w zamykany boczny wylew w postaci rurki.

 

     Z rurociągami wody wykonywano prymitywne zawory.

W przewodzie był wycięty prostokątny otwór, w którym osadzono drewniany klocek pełniący rolę zaworu odcinającego przepływ wody.

        

 Wraz z pierwszymi wodociągami pojawiają się pierwsze doły chłonne.

Beczka wypełniona była piaskiem drobnoziarnistym, w poboczach szczególnie w dolnej części miała ażurowe nawierty. Nieczynna beczka była przysłonięta pokrywą. Boczne nawierty zasobnika otoczone były grubą warstwą nie tylko piasku, ale i żwiru w promieniu około 3 m od jego osi.
Być może były to osobliwe stanowiska prania bo przy jednym z zasobników odnaleziono rodzaj rusztu, były to deski na dwóch szpongach z nawiertami.

 Każdy kto chciał posiadać własne przyłącze musiał uzyskać pozwolenie od rady miasta, a za korzystanie z wodociągu pobierano podatek zwany rurnym. Dotyczył on zarówno korzystających z rząpi i studzien miejskich, właścicieli przyłączy jak i własnych studni. Z płacenia podatku rurnego zwolniona była większość rajców, biskup, niektóre klasztory oraz część znaczniejszych: mieszczan, szlachty i urzędników królewskich.

 

     Na przestrzeni wieków ulepszano rury, rurmusy (pompy podające wodę do wodociągu), liczne rząpie wyposażono w ręczne pompy dla ułatwienia czerpania wody.

Rysunki powyższych odkrytych elementów wykonał prof. Wiktor Zin podczas prac badawczych rynku krakowskiego w latach 70-tych XX wieku.

Zaczęły funkcjonować łaźnie zarządzane przez łaziebników.
Statuty niektórych cechów wręcz nakazywały chodzenie do łaźni czeladzi rzemieślniczej.
Pojawiły się instalacje z miedzi, mosiądzu lub z ołowiu a z nim przypadki zatruć ołowiem (np. masowe zatrucie w Niemczech - Lipsk, w 1930 roku), kolejne rurociągi wykonywano z żeliwa i stali.

Pod koniec 1898 roku rozpoczęto budowę ujęcia wody dla Krakowa o wydajności 16 000 m3/d. Wodę do wodociągu dostarczały pompy tłokowe napędzane maszynami parowymi.

          25 listopada 1933 roku rozpoczęto chlorowanie wody wodociągowej - aparaturą niemieckiej firmy "Chlorator" według patentu dr Ornsteina.

     W 1936 roku, terminologia fachowa nie używa jeszcze terminu: "korozja", zjawisko to określa się, jako "nagryzanie".

    powrót do strony Wodoserwis